Selasa, 27 April 2010
UMPASA-UMPASA BATAK
FALSAFAH, UMPASA, UPAMA BATAK
Falsafah Batak
Dijolo raja sieahan, dipudi raja sipaimaon
Sada silompa gadong dua silompa ubi,
Pitu batu martindi sada do sitaon nadokdok
Jujur do mula ni bada, bolus do mula ni dame
Siboru buas siboru Bakkara, molo dung puas sae soada mara
Sungkunon poda natua-tua, sungkunon gogo naumposo
Umpasa tu Naposobulung (Buat orang-orang muda)
Jolo tiniktik sanggar laho bahenon huru-huruan,
Tudia ma luluon da goreng-goreng bahen soban,
Tudia ma luluon da dakka-dakka bahen soban,
Manuk ni pealangge hotek-hotek laho marpira
Silaklak ni dandorung tu dakka ni sila-sila,
Metmet dope sikkoru da nungga dihandang-handangi,
Torop do bittang di langit, si gara ni api sada do
Rabba na poso, ndang piga tubuan lata
Upasa manjalo Tintin Marangkup (Pasangan saat tukar cincin)
Bulung namartampuk, bulung ni simarlasuna,
Hot pe jabu i, tong doi margulang-gulang
Sai tong doi lubang nangpe dihukkupi rere,
Amak do rere, dakka do dupang,
Asing do huta Hullang, asing muse do huta Gunung Tua,
Umpasa tu na marbagas. (Pasangan yang baru menikah)
Dakka ni arirang, peak di tonga onan,
Giring-giring ma tu gosta-gosta, tu boras ni sikkoru,
Rimbur ni Pakkat tu rimbur ni Hotang,
Dekke ni sale-sale, dengke ni Simamora,
Sahat-sahat ni solu, sahat ma tu labuan,
Sahat solu, sahat di parbinsar ni ari,
Mangula ma pangula, dipasae duhut-duhut
Ruma ijuk tu ruma gorga,
Anian ma pagabe tumundalhon sitodoan,
Gadu-gadu ni Silindung, tu gadu-gadu ni Sipoholon,
Andor hadukka ma patogu-togu lombu,
UMPASA MANGAMPU
Bulung ni Taen tu bulung ni Tulan
Ni durung si Tuma
Songgop si Ruba-ruba tu dakka ni Hapadan,
Mardakka Jabi-jabi, marbulung ia si Tulan
Naung sampulu sada, jumadi sampulu tolu,
Naung sapulu pitu, jumadi sapulu ualu,
Turtu ninna anduhur, tio ninna lote,
Habang pidong sibigo, paihut-ihut bulan,
Obuk do jambulan, nidandan ni boru Samara
Tinapu bulung nisabi, baen lompan ni pangula
Suman tu aek natio do hamu, riong-riong di pinggan pasu,
AKKA UMPASA NA ASING
Martahuak ma manuk di bungkulan ni ruma,
Simbora ma pulguk, pulguk di lage-lage,
Hariara madungdung, pilo-pilo na maragar,
Sinuan bulu sibahen na las,
Eme ni Simbolon parasaran ni si borok,
Sititik ma sigompa, golang-golang pangarahutna,
Pinasa ni Siantar godang rambu-rambuna,
Tuat si puti, nakkok sideak,
Aek godang tu aek laut,
Napuran tano-tano rangging marsiranggongan,
Marmutik tabu-tabu mandompakhon mataniari,
Bona ni pinasa, hasakkotan ni jomuran,
Mandurung di aek Sihoru-horu, manjala di aek Sigura-gura,
Dolok ni Simalungun, tu dolok ni Simamora
PODA(kata-kata nasehat)
PODA
1 Pantun hangoluan tois hamagoan.
2 Seang do tarup ijuk soada langge panoloti, seang do sipaingot so adong na mangoloi.
3 Unang marhandang na buruk, unang adong solotan sogot, unang marhata na juruk unang adong solsolan marsogot.
4 Tinallik dulang tampak dohot aekna. Pinungka hata (ulaon) unang langlang di tagetna.
5 Unang sinuan padang di ombur-ombur, unang sinuan hata nagabe humondur-hondur.
6 Anduhur pidong jau sitangko jarum pidong muara, gogo sibahen na butong tua sibahen na mamora, roha unang soada.
7 Aek dalan ni solu sian tur dalan ni hoda, gogo mambahen butong, tua sibahen mamora.
8 Anduhur pidong toba siruba-ruba pidong harangan, halak na losok mangula jadian rapar mangan.
9 Anduhur pidong toba siruba-ruba pidong harangan, halak na padot mangula ido na bosur mangan.
10 Singke di ulaon sipasing di baboan, tigor hau tanggurung burju pinaboan-boan.
11 Pauk ni Aritonang pauk laho mangula, burju pinaboan-boan dongan sarimatua.
12 Hotang-hotang sodohon ansimun sibolaon, hata-hata sodohonon sitongka paboaboaon.
13 Handang niaithon na dsua gabe sada, niantan pargaiton unang i dalan bada.
14 Hori sada hulhulan bonang sada simbohan, tangkas ma sinungkun nanget masipadohan.
15 Ijuk di para-para hotang di parlabian, na bisuk nampuna hata na oto tu pargadisan.
16 Hotang do paninaran hadang-hadangan pansalongan.
17 Bogas ni Gaja Toba tiur do di jolo rundut do di pudi , bogas ni Raja Toba tiur do di jolo tota dohot di pudi.
18 Dang sibahenon dangka-dangka dupang-dupang, dang sibahenon hata margarar utang.
19 Sinuan bulu di parbantoan dang marganda utang molo pintor binahonan.
20 Sinuan bulu di parbantoan sai marganda do utang na so binahonan.
21 Niduda bangkudu sada-sada tapongan, sai marganda lompit do utang ia so jalo-jalo binahonan.
22 Manggual sitindaon mangan hoda sigapiton, tu jolo nilangkahon tu pudi sinarihon.
23 Langkitang gabe hapur, nahinilang gabe mambur.
24 Molo duri sinuan duri ma dapoton. Ia bunga sinuan bunga ma dapoton, ia naroa sinuan naroa ma dapoton.
25 Jolo marjabu bale-bale asa marjabu sopo, jolo sian na tunggane asa tu naumposo molo makkuling natunggane manangi ma naumposo.
26 Ingkon manat marpiu tali, ingkon pande marjalin bubu, ingkon manat mangula tahi, ingkon pande mangula uhum.
27 Masihurha manukna unang teal buriranna, masiajar boruna unang suda napuranna.
28 Tuit sitara tuit tuit pangalahona, natuit anak i mago horbona, molo natuit boru mago ibotona.
29 Siala il siala ilio, utang juma disingir di halak namalo, singir jadi utang di halak na so malo.
30 Magodang aek bila, ditondong aek hualu, mago sideak bibir dibahen pangalualu.
31 Santopap bohi sanjongkal andora, ndang diida mata alai diida roha.
32 Anduhur pidong jau sitapi-tapi pidong toba, binuat roha jau pinarroha roha toba.
33 Gala-gala nasa botohon , manang beha pe laga adong do hata naso boi dohonon.
34 Pir eme di lobongan ndang guguton, uli pe paniaran ni dongan ndang langkupon.
35 Ndang tuk-tuhan batu dakdahan simbora, ndang tuturan datu ajaran na marroha.
36 Songon parsege-sege so seang, sapala seang, seang dohot bota-botana.
37 Naihumarojor bola hudonna, naihumalaput tata indahanna.
38 Pege sangkarimpang halas sahadang-hadangan, rap mangangkat tu ginjang, rap manimbung tutoru halak namarsapanganan.
39 Tinutu gambiri angkup ni sera-sera, pinatonggor panaili, unang hu roha ni deba.
40 Unang songon parmahan ni sunggapa, dihuta horbona dibalian batahina, mago dibahen rohana pidom dibahen tondina.
41 Sitapi uruk sitapi dibalunde, tu dolok pe uruk tu toruan tong ene, ai aha so uruk sai jalo do pinaune-une.
42 Sinintak hotor-hotor, humutur halak-halak asing do timbang dongan asing timbang halak.
43 Mimbar tungkap ni tuak, mimbar do nang daina, muba laut, muba do ugarina.
Muba dolok, muba duhutna, muba luat muba do uhumna.
44 Manghuling bortung di topi ni binanga, adong do songon ogung sipatudu luhana.
45 Rigat-rigat ni tangan ndang laos rigathonon, rigat-rigat ni hata ndang laos ihuthononton.
46 Talaktak siugari, ibana mambahen, ibana mamburbari .
47 Hauma sitonang panjangkitan ni langkitang, sai pidom do jolma na olo marhilang.
48 Ndang tarhindat gaor-gaor ni hudon, ndang tarsoluk harajaon hasuhuton.
49 Tanduk ni ursa mardangka-dangka suhut di hasuhutonna raja marhata-hata.
50 Tanduk ni ursa margulu-gulu salohot benge. (na so dohot pe diboto aha namasa)
51 Pansur tandiang di rura ni aek puli, na pantun marroha/marina ido tiruan nauli.
52 Martaguak manuk di toruni bara ruma, napantun marnatoras, ido halak namartua.
53 Habang ambaroba paihut-ihut rura, sapala naung ni dohan, unang pinauba-uba.
54 Pasuda-suda arang so himpal bosi. (patua-tua daging pasuda-suda gogo.)
55 Holi-holi sangkalia, sai marhormat do langkani ama mida tangan ni ina.
56 Masuak ranggas di degehon Sinambela, molo tung i nama dibuat nasoala, nanggo torang diboto deba.
57 Bosi marihur tinopa ni anak lahi, matana tinallikkon tundunma mangonai
58 Dipangasahon suhulna do matana, dipangasahan matana do suhulna.
59 Ndang dao tubis sian bonana.
60 Pitu hali taripar di aek parsalinan, laos so muba do bolang ni babiat.
61 Somalna do peamna.
62 Hapalna mattat dok-dokna, dok-dokna mattat hapalna.
63 Unang martata ilik sada robean.
64 Gala gumal bulu andalu sangkotan ni bonang, asa monang maralohon musu, pinatalu roha maralohon dongan.
65 Garang-garang ni luatan nionjat tu harang ni hoda, molo marbada hula-hula, boruna mandabu tola. Molo marbada boru, hula-hula mandabu tola. Molo marbada anggi, hahana mandabu tola.
66 Unang patubi-tubi manuk pasalpu-salpu onan.
67 Unang dua hali tu aek natua-tua.
68 Hotang hotang sodohon ansimun sobolaon. Hata-hata sodohonon tongka sipaboa-boanan, guru ni hata naso dohonon, guru ni juhut naso seaton.
1 Pantun hangoluan tois hamagoan.
2 Seang do tarup ijuk soada langge panoloti, seang do sipaingot so adong na mangoloi.
3 Unang marhandang na buruk, unang adong solotan sogot, unang marhata na juruk unang adong solsolan marsogot.
4 Tinallik dulang tampak dohot aekna. Pinungka hata (ulaon) unang langlang di tagetna.
5 Unang sinuan padang di ombur-ombur, unang sinuan hata nagabe humondur-hondur.
6 Anduhur pidong jau sitangko jarum pidong muara, gogo sibahen na butong tua sibahen na mamora, roha unang soada.
7 Aek dalan ni solu sian tur dalan ni hoda, gogo mambahen butong, tua sibahen mamora.
8 Anduhur pidong toba siruba-ruba pidong harangan, halak na losok mangula jadian rapar mangan.
9 Anduhur pidong toba siruba-ruba pidong harangan, halak na padot mangula ido na bosur mangan.
10 Singke di ulaon sipasing di baboan, tigor hau tanggurung burju pinaboan-boan.
11 Pauk ni Aritonang pauk laho mangula, burju pinaboan-boan dongan sarimatua.
12 Hotang-hotang sodohon ansimun sibolaon, hata-hata sodohonon sitongka paboaboaon.
13 Handang niaithon na dsua gabe sada, niantan pargaiton unang i dalan bada.
14 Hori sada hulhulan bonang sada simbohan, tangkas ma sinungkun nanget masipadohan.
15 Ijuk di para-para hotang di parlabian, na bisuk nampuna hata na oto tu pargadisan.
16 Hotang do paninaran hadang-hadangan pansalongan.
17 Bogas ni Gaja Toba tiur do di jolo rundut do di pudi , bogas ni Raja Toba tiur do di jolo tota dohot di pudi.
18 Dang sibahenon dangka-dangka dupang-dupang, dang sibahenon hata margarar utang.
19 Sinuan bulu di parbantoan dang marganda utang molo pintor binahonan.
20 Sinuan bulu di parbantoan sai marganda do utang na so binahonan.
21 Niduda bangkudu sada-sada tapongan, sai marganda lompit do utang ia so jalo-jalo binahonan.
22 Manggual sitindaon mangan hoda sigapiton, tu jolo nilangkahon tu pudi sinarihon.
23 Langkitang gabe hapur, nahinilang gabe mambur.
24 Molo duri sinuan duri ma dapoton. Ia bunga sinuan bunga ma dapoton, ia naroa sinuan naroa ma dapoton.
25 Jolo marjabu bale-bale asa marjabu sopo, jolo sian na tunggane asa tu naumposo molo makkuling natunggane manangi ma naumposo.
26 Ingkon manat marpiu tali, ingkon pande marjalin bubu, ingkon manat mangula tahi, ingkon pande mangula uhum.
27 Masihurha manukna unang teal buriranna, masiajar boruna unang suda napuranna.
28 Tuit sitara tuit tuit pangalahona, natuit anak i mago horbona, molo natuit boru mago ibotona.
29 Siala il siala ilio, utang juma disingir di halak namalo, singir jadi utang di halak na so malo.
30 Magodang aek bila, ditondong aek hualu, mago sideak bibir dibahen pangalualu.
31 Santopap bohi sanjongkal andora, ndang diida mata alai diida roha.
32 Anduhur pidong jau sitapi-tapi pidong toba, binuat roha jau pinarroha roha toba.
33 Gala-gala nasa botohon , manang beha pe laga adong do hata naso boi dohonon.
34 Pir eme di lobongan ndang guguton, uli pe paniaran ni dongan ndang langkupon.
35 Ndang tuk-tuhan batu dakdahan simbora, ndang tuturan datu ajaran na marroha.
36 Songon parsege-sege so seang, sapala seang, seang dohot bota-botana.
37 Naihumarojor bola hudonna, naihumalaput tata indahanna.
38 Pege sangkarimpang halas sahadang-hadangan, rap mangangkat tu ginjang, rap manimbung tutoru halak namarsapanganan.
39 Tinutu gambiri angkup ni sera-sera, pinatonggor panaili, unang hu roha ni deba.
40 Unang songon parmahan ni sunggapa, dihuta horbona dibalian batahina, mago dibahen rohana pidom dibahen tondina.
41 Sitapi uruk sitapi dibalunde, tu dolok pe uruk tu toruan tong ene, ai aha so uruk sai jalo do pinaune-une.
42 Sinintak hotor-hotor, humutur halak-halak asing do timbang dongan asing timbang halak.
43 Mimbar tungkap ni tuak, mimbar do nang daina, muba laut, muba do ugarina.
Muba dolok, muba duhutna, muba luat muba do uhumna.
44 Manghuling bortung di topi ni binanga, adong do songon ogung sipatudu luhana.
45 Rigat-rigat ni tangan ndang laos rigathonon, rigat-rigat ni hata ndang laos ihuthononton.
46 Talaktak siugari, ibana mambahen, ibana mamburbari .
47 Hauma sitonang panjangkitan ni langkitang, sai pidom do jolma na olo marhilang.
48 Ndang tarhindat gaor-gaor ni hudon, ndang tarsoluk harajaon hasuhuton.
49 Tanduk ni ursa mardangka-dangka suhut di hasuhutonna raja marhata-hata.
50 Tanduk ni ursa margulu-gulu salohot benge. (na so dohot pe diboto aha namasa)
51 Pansur tandiang di rura ni aek puli, na pantun marroha/marina ido tiruan nauli.
52 Martaguak manuk di toruni bara ruma, napantun marnatoras, ido halak namartua.
53 Habang ambaroba paihut-ihut rura, sapala naung ni dohan, unang pinauba-uba.
54 Pasuda-suda arang so himpal bosi. (patua-tua daging pasuda-suda gogo.)
55 Holi-holi sangkalia, sai marhormat do langkani ama mida tangan ni ina.
56 Masuak ranggas di degehon Sinambela, molo tung i nama dibuat nasoala, nanggo torang diboto deba.
57 Bosi marihur tinopa ni anak lahi, matana tinallikkon tundunma mangonai
58 Dipangasahon suhulna do matana, dipangasahan matana do suhulna.
59 Ndang dao tubis sian bonana.
60 Pitu hali taripar di aek parsalinan, laos so muba do bolang ni babiat.
61 Somalna do peamna.
62 Hapalna mattat dok-dokna, dok-dokna mattat hapalna.
63 Unang martata ilik sada robean.
64 Gala gumal bulu andalu sangkotan ni bonang, asa monang maralohon musu, pinatalu roha maralohon dongan.
65 Garang-garang ni luatan nionjat tu harang ni hoda, molo marbada hula-hula, boruna mandabu tola. Molo marbada boru, hula-hula mandabu tola. Molo marbada anggi, hahana mandabu tola.
66 Unang patubi-tubi manuk pasalpu-salpu onan.
67 Unang dua hali tu aek natua-tua.
68 Hotang hotang sodohon ansimun sobolaon. Hata-hata sodohonon tongka sipaboa-boanan, guru ni hata naso dohonon, guru ni juhut naso seaton.
Senin, 26 April 2010
SILSILAH SIRAJA BATAK
inilah silsilah asal usul siraja batak.... dimulai dari turi turian asal usul suku batak
* manuk-manuk hulambujati (MMH)
1.Tuan batara guru
2.Tuan soripada
3.Tuan mangala bulan
*tuan batara guru
putra
1.Tuan sori muhammad
2.Tuan datu tantan debata guru mulia
putri
1.Siboru sorbajati
2.SIBORU DEAK PARUJAR
*SIBORU DEAK PARUJAR ----X-----RAJA ODAP ODAP(kiriman mulajadi nabolon)
lahir anak kembar marhoppas(laki-laki dan perempuan)
1.raja ihat (ihot)manisia
2.boru itam manisia
*keduanya kawin
lahir 3 putra
1.raja miok miok
2.patundal na begu
3.aji lapas-lapas
ketiganya dikawinkan dengan dayang2 dari khayangan
*raja miok-miok
putranya:
Raja engbanua
putranya 3
1.ompu raja unjung(pamompar suku alas/aceh)
2.Raja bonang-bonang(pamoppat toba)
3.oppu raja Jau (pamompar nias)
*raja bonang-bonang
putra
Raja Tantan debata
putranya
RAJA BATAK
kemudian anaknya ada 3 yaitu
1Guru tatea bulan
2Raja isumbaon
3.Oppu toga laut
*guru tatea bulan
putra 5
1.Raja uti(biak-biak)
2.Saribu raja
3.Limbong mulana
4.Sagala raja
5.Silau raja
*Raja isumbaon
putra 3
1.Sorimangaraja
2.Raja asi-asi
3.Sangkar somalindang
demikian saya ringkas dengan singkat... kalo ada masukan,komentar mohon koreksinya
* manuk-manuk hulambujati (MMH)
1.Tuan batara guru
2.Tuan soripada
3.Tuan mangala bulan
*tuan batara guru
putra
1.Tuan sori muhammad
2.Tuan datu tantan debata guru mulia
putri
1.Siboru sorbajati
2.SIBORU DEAK PARUJAR
*SIBORU DEAK PARUJAR ----X-----RAJA ODAP ODAP(kiriman mulajadi nabolon)
lahir anak kembar marhoppas(laki-laki dan perempuan)
1.raja ihat (ihot)manisia
2.boru itam manisia
*keduanya kawin
lahir 3 putra
1.raja miok miok
2.patundal na begu
3.aji lapas-lapas
ketiganya dikawinkan dengan dayang2 dari khayangan
*raja miok-miok
putranya:
Raja engbanua
putranya 3
1.ompu raja unjung(pamompar suku alas/aceh)
2.Raja bonang-bonang(pamoppat toba)
3.oppu raja Jau (pamompar nias)
*raja bonang-bonang
putra
Raja Tantan debata
putranya
RAJA BATAK
kemudian anaknya ada 3 yaitu
1Guru tatea bulan
2Raja isumbaon
3.Oppu toga laut
*guru tatea bulan
putra 5
1.Raja uti(biak-biak)
2.Saribu raja
3.Limbong mulana
4.Sagala raja
5.Silau raja
*Raja isumbaon
putra 3
1.Sorimangaraja
2.Raja asi-asi
3.Sangkar somalindang
demikian saya ringkas dengan singkat... kalo ada masukan,komentar mohon koreksinya
Langganan:
Postingan (Atom)